De Zuid-Afrikaanse schilder Neo Matloga won de tiende ABNAMRO Kunstprijs. Zijn werk is nu te zien in de Hermitage Amsterdam. „Mijn personages verdienen het om te bestaan in de wereld die normaal wordt genoemd”.

Dominique van Varsseveld


3-D en toch plat: zo zou je het werk van de Zuid-Afrikaanse kunstenaar Neo Matloga (Mamaila, 1993) kunnen omschrijven. Laag voor laag werkt hij aan zijn schilderijcollages, waarbij de gelaagdheid letterlijk en figuurlijk een thema is. Op portretten is een mozaïek van verscheurde foto’s te zien met lichaamsdelen van mensen van kleur.

„Ik moet wel over een goddelijke gave beschikken”, lacht Matloga als het gaat over de waardering die hij in eigen land en in Nederland krijgt. In Zuid-Afrika lopen momenteel twee tentoonstellingen met zijn werk, hier kreeg hij vorige maand de ABN AMRO Kunstprijs. In 2018 won hij ook al de Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst.

De toekenning van de ABN AMRO Kunstprijs, ter waarde van 10.000 euro en de aankoop van werken door de bank, is de reden dat in Hermitage Amsterdam onlangs de expositie along came your eyes opende. Zeven imponerende nieuwe doeken hangen er in zwarte en grijze tinten. Matloga liet zich inspireren door scènes uit zijn jeugd. Hij plaatst zijn collages in een intieme of vriendschappelijke sfeer; thuis voor de spiegel, in een café tijdens een kaartspel of op een gedeeld strandkleedje met flesjes Fanta. De omgeving is aangezet met olieverf, krijt, inkt en houtskool. Matloga is een „compositorisch natuurtalent” staat in het juryrapport van de kunstprijs. De gelaagdheid van zijn werk wordt gewaardeerd: „Zo kun je onder de vrolijke scènes ook vragen lezen over apartheid, racisme en identiteit.”

Matloga is een jaar voor de afschaffing van de apartheid geboren. Op de begeleidende film van ABN AMRO bij de expositie vertelt de kunstenaar dat de behoefte om zichzelf niet alleen binnen een politieke context maar ook in een huiselijke setting gerepresenteerd te zien, een van de drijvende krachten achter zijn werk is. Zijn collage-portretten waren onder andere te zien in het Stedelijk Museum en het Fries Museum.

Ondertonen
Na de opening van de nieuwe expositie in Hermitage Amsterdam beantwoordt Matloga vragen, via een beeldscherm wegens een positieve test en de toegeslagen corona-vermoeidheid. Nog vermoeiender vindt hij de terugkerende vraag of hij een expliciet politiek statement wil neerzetten met zijn werk als Zuid-Afrikaan.

Matloga: „Het zou zonde zijn om de politiek als uitgangspunt te nemen, het komt niet overeen met de energie die ik naar buiten wil brengen. Ik voer mijn werk uit als kunstenaar en wil als onderdeel worden gezien van de geschiedenis van het schilderen, als collage-artiest, of choreograaf en schilder. Zelfs terwijl ik weet dat mijn werk politieke ondertonen heeft, voel ik dit als een veel te beperkend uitgangspunt.”

Hij baseert zijn onderzoek op de ervaringen en ontmoetingen die hij heeft opgedaan, thuis in Zuid-Afrika of op andere plekken in de wereld. „Die golf van menselijkheid meenemen is een veel interessanter aspect van het leven. Uiteindelijk wil ik dat mijn werk verlichtend is. Maar ik begrijp dat er een tegenstrijdigheid in zit. Want los van de invalshoek die je kiest, maak je natuurlijk al een politiek statement door te zeggen dat je niet politiek wil zijn.”

Gewelddadigheid
De lading in zijn werk ziet hij zelf allereerst terug zijn werkproces. „Daar vertel ik wel graag over. Er zit veel emotie en gewelddadigheid in het werkproces. Het is net als de politiek niet netjes. Ik heb lades met afbeeldingen van verschillende lichaamsdelen in mijn studio, verzameld uit tijdschriften, kranten en familie-albums. Ik verscheur gezichten, mix lijm en sla het doek in elkaar. Het werk vindt zijn vorm voordat ik me realiseer wat de thema’s zijn. Ik word altijd verrast door wat ontstaat.”


Voor de ABN AMRO-expositie merkte hij dat het vooral de ogen waren in het werk die onderscheidend waren. „Alsof ze mij aankeken. En tijdens het schilderen zag ik dat er veel vloeibaarheid leek te zitten in de materialen die ik met elkaar probeerde te verweven. Daardoor heb ik de doeken als groep in along came your eyes bij elkaar kunnen brengen.”

Voor de expositie in Hermitage Amsterdam beeldde hij zijn collages in binnenruimtes af. In zijn nieuwe werk brengt hij zijn personages ook naar buiten. Dat was geen reactie op de lockdowns, maar hoe hij er zelf bij zat in Nederland, waar hij woont sinds 2016. „In het begin vond ik thuis een heel veilige plaats, mijn werk richtte zich op binnenruimtes. Maar na een paar jaar in Amsterdam wonen merkte ik dat ik naar buiten moest treden om mijn kennissenkring uit te breiden. Dat persoonlijke kwam mee in de studio, het werd een manier om de buitenlucht op te zoeken binnen mijn werk. Als kunstenaar moest ik dat aangaan, kijken wat eruit voorkwam.”

Volgens Matloga eisten de personages in zijn schilderijen een plek op buiten de deur. „Ze verdienden het om te bestaan in de wereld die normaal wordt genoemd.”

Read the full article on NRC website